به نقل از «باشگاه خبرنگاران»

«علُو سرسِره»؛ سمبلی از آیین‌های شاد در میان مردمان خراسان‌شمالی

تاریخ انتشار: ۲۵ بهمن ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۷۱۰۳۴۵۲

گرچه همگان خراسان شمالی را با فصل بهار و جنگل‌های ارس و هیرکانی، باغ و سپیدار‌های سربه فلک کشیده اش می‌شناسند، اما مردمان این خطه دستی بر تاریخ دارند و تابلویی از دوران کهن را در قاب آیین‌های نمایشی و سرگرمی در فصل سپید رنگ سال نمایان می‌کنند.

گنجینه‌هایی که ارزش آن را دارد تا گردشگران در سرمای زمستان و سپیدپوش شدن طبیعت به نقاط گوناگون این استان سری بزنند و در روز‌هایی که به نظر فرصتی برای سفر نیست، با این میراث‌های فرهنگی از نزدیک آشنا شوند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

علُو سرسِره، یک از این آیین‌های کهن و ثبت‌شده در فهرست میراث ناملموس کشور است که از دیرباز اهالی روستای سنخواست نزدیک غروب نیمه‌های زمستان در حیاط خانه‌ها، آتش می‌افروختند و بنا بر سنتی دیرین پیرامون آن گرد هم می‌آیند و خود را با گفتگو و دیدار یکدیگر و نوشیدن چای و خوردن تنقلات سرگرم می‌کردند.

گرچه از علُو سرسِره به طور ویژه بعنوان جشن سده یا همان سده سوزی با قدمتی پنج هزار ساله از قدیمی‌ترین آیین‌های ایرانیان باستان یاد می‌شود، ولی این آیین در خراسان شمالی در نیمه‌های زمستان برگزار می‌شود و تاریخی خاص ندارد.

برای اینکه از نزدیک با آیین‌های این منطقه، آشنا شویم راهی روستای " اندوقان" از توابع سنخواست می‌شویم، روستایی که در جنوب شرقی جاجرم و در کنار خط سَنخواست شهری در بخش جلگه سنخواست شهرستان جاجرم استان خراسان شمالی واقع است.

فاصله رسیدن به این روستای زیبا حدود ۱۰۷ کیلومتر از بجنورد مرکز خراسان شمالی است، مسیری که جاده‌های پر پیچ و خم و پر از چاله اش چندی قبل کام هر گردشگری را تلخ می‌کرد؛ این روز‌ها با آغاز نهضت آسفالت به مسیری امن تبدیل شده است و اینک هر گردشگری را برای حضور در این روستا و آشنایی با آیین‌های سنتی این مردمان وسوسه می‌کند.

حوالی غروب که به روستا نزدیک می‌شویم، گرچه هوا چتر قرمز مایل به سیاه را به سر مردم می‌گستراند، اما از دور دست مشخص است که در هر حیاط خانه‌ای نیز آتش و محفلی برپاست.

چشم انداز این روستا در آغاز برگزاری رسوم و آوازخوانی مردم و جوانان در این جشن، بسیار زیبا و دیدنی است به گونه‌ای که بر بام خانه‌ها و بر فراز کوه‌های اطراف، آکنده از بوته‌های فروزانی است که سراسر دشت را آتشباران و چراغانی کرده‌اند.

به روستا می‌رسیم و مهمان یکی از خانه‌های پرمهر و محبت این دیار که از قبل هماهنگ شده بود، می‌شویم که مراسم را قبل از رسیدن ما شروع کرده بودند.

ما هم بعد از احول‌پرسی و خوش و بش به این محفل گرم ملحق می‌شویم و بدون فوت وقت چگونگی انجام این آیین را از پسر بزرگ خانواده که گویا اطلاعات خوبی در این خصوص دارد نیز جویا می‌شویم.

کریم یاراحمدی می‌گوید: این رسم از دیرباز در منطقه سنخواست برجای‌مانده و تا آنجا که پیران سالخورده از نیاکان خود به یاد دارند، همه‌ساله در غروب دهم بهمن‌ماه به طور ویژه برگزار می‌شود و معمولا این آیین بعد از این تاریخ و در اسفندماه هم ادامه دارد.

وی می افزاید: این مراسم در فضای باز انجام می‌شود و اهالی، کشاورزان، روستاییان و چوپان‌ها نزدیک غروب در حیاط خانه‌ها، دامنه کوه یا کنار کشتزار و چراگاه آتش می‌افروزند و بنا بر سنتی دیرین پیرامون آن گرد هم می‌آیند و تا فرارسیدن ساعت موعود خود را با گفتگو و دیدار یکدیگر و نوشیدن چای و خوردن تنقلات سرگرم می‌کردند.

یار احمدی تصریح می‌کند: هیزم این مراسم از بوته خاصی فراهم می‌شود که به نام محلی جشن، «سـرِه» نامیده می‌شود؛ مردم منطقه از چند روز پیش از این آیین به خصوص در روز دهم بهمن ماه به گردآوری این بوته می‌پردازند.

وی می‌گوید: اجرای مراسم از دیرباز به اعتقاد پیشینیان ما به طور ویژه در فاصله ۵۰ روز و ۵۰ شب مانده تا اول نوروز برگزار می‌شود، ولی معمولا در ایام اسفندماه نیز در بین روستاییان منطقه طرفدار دارد و هر کس با توجه به ذوق سلیقه خود برگزار می‌کند ...

یاراحمدی می‌گوید: این جشن نزدیک غروب آفتاب با آتش‌افروزی آغاز می‌شود و امروز هم با همان سنت کوه‌هایی از بوته و خار و هیزم در بیرون شهر فراهم و پس از نیایش آتش زده شد.

وی خاطرنشان می‌کند: اهالی در کنار شعله‌های آتش با توجه به زبان خود سرود‌ها و ترانه‌های گوناگونی را خوانده و آرزوی رفتن سرما و آمدن گرما را می‌کنند.

علُو سرسِره؛ میراث‌دار تاریخ گنجینه فرهنگ‌ها

یکی از جامعه شناسان خراسان شمالی در این باره می‌گوید: در ایران باستان جشن‌های متعددی که هر یک از آن‌ها دارای فلسفه و حکمت خاص بوده و در زمانی مشخص از سال با مراسم مخصوص برگزار می‌شده که بسیاری از آن‌ها در فرهنگ امروز مردم ایران هنوز پا برجاست.

رضا محمدزاده می‌افزاید: جشن سده یکی از این جشن‌های کهن است که هر ساله بهمن ماه در روستا‌های سنخواست برگزار می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: در این جشن مردمان بر بلندای کوه ها، بام خانه‌ها و مقابل منازل آتش‌هایی بر می‌افروزند و بر اساس این رسم کهن مردم منطقه خاکستر به جا مانده از آتش را تمیز نمی‌کنند و معتقدند اگر خاکستر آتش به وسیله باران شسته شود، سال پر برکتی خواهند داشت.

محمدزاده با اشاره به نقش این آیین‌ها در انسجام اجتماعی، تصریح می‌کند: جامعه‌شناسان افزایش نشاط اجتماعی را در گرو برگزاری جشن‌ها و گرامیداشت سنت‌های دیرینه می‌دانند به گونه‌ای که برگزاری جشن‌ها و دورهمی‌ها در خانواده ها، میان دوستان و آشنایان موجب تقویت روابط اجتماعی و همبستگی خواهد شد.

این جامعه شناس تاکید می‌کند: جشن سده نیز یک فرصت است که انسجام اجتماعی را به ارمغان می‌آورد به طوری که در زمان برگزاری جشن‌ها چنان چه مصیبتی برای یکی از اهالی اتفاق بیفتد جشن در آن سال به صورت مختصر برگزار می‌شود.

 علُو سرسِره؛ تجلی همبستگی فرهنگی

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان شمالی با بیان اینکه آیین "علُو سرسِره" تجلی‌گر همبستگی فرهنگی است، می‌گوید: آیین‌ها به وجود آمده از فرهنگ هر جامعه هستند و این آیین نیز با فرهنگ منطقه شمالشرق کشور همبسته است.

علی مستوفیان می‌افزاید: این آیین در پنجاه شبانه‌روز مانده به نوروز برگزار می‌شود و رسمی خانوادگی و همه‌پسند است به گونه‌ای که در بین تمام قشر‌های اجتماعی عمومیت دارد و بیشتر عاملی برای همبستگی فرهنگی و انسجام درونی خانواده‌ها است.

وی می‌گوید: آیین علُو سرسِره در حوزه جغرافیایی شهرستان جاجرم بخش سنخواست در آبان ماه سال ۹۷ در فهرست میراث ناملموس کشور با شماره ۱۶۸۷ به ثبت ملی رسید.

مستوفیان یادآور شد: حفظ و انتقال آیین‌ها و سنت‌های فرهنگی، اجتماعی از سوی نسل‌های قدیم به نسل‌های جدید، نکوداشت و ارج نهادن به سنت‌ها و مراسم دیرینه فرهنگی و نیز گسترش میراث معنوی در جامعه از اهداف ثبت این آیین کهن در فهرست ملی بود.

تاکنون ۷۴۳ اثر خراسان شمالی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است که از این تعداد، ۵۲۳ اثر تاریخی، ۵۴ اثر طبیعی، ۱۰۹ اثر ناملموس، ۲۵ اثر منقول تاریخی و ۳۲ پرونده میراث ناملموس نیز با به‌صورت مشترک در حیطه خراسان ثبت شده است.

استان خراسان شمالی با داشتن هزار و ۲۰۰ اثر تاریخی شناسایی شده در شمال شرق کشور قرار دارد.

منبع : ایرنا 

باشگاه خبرنگاران جوان خراسان شمالی بجنورد

منبع: باشگاه خبرنگاران

کلیدواژه: آیین های سنتی آثار ملی برگزار می شود خراسان شمالی آیین ها خانه ها جشن ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۱۰۳۴۵۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

آیین بزرگداشت مقام معلم در دانشگاه اصفهان برگزار شد

ایسنا/اصفهان آیین بزرگداشت مقام معلم و دهه سرآمدی آموزش و تجلیل از اساتید برگزیده دانشگاه اصفهان در شامگاه روز سه‌شنبه (۱۱ اردیبهشت ماه ۱۴۰۳) با حضور شماری از اساتید و فرهیختگان دانشگاه اصفهان در این دانشگاه برگزار شد.

در این آیین، حسین هرسیج، رئیس دانشگاه اصفهان، ضمن تبریک روز معلم، اظهار کرد: امروز در تقویم، روز فتح آندلس است که در سال ۹۲ هجری قمری صورت گرفت. آندلس اسپانیای فعلی است. ۸۰۰ سال مسلمین در آنجا قدرت داشتند و دشمنان اسلام نتوانستد با جنگ سخت علیه مسلمین کاری کنند، اما با شیوع فساد و فحشا به‌ویژه بین جوانان و نوجوانان، مانند موریانه، نفوذ کردند و تمدن مسلمین را در آن نقطه از اروپا نابود کردند.

 رئیس دانشگاه اصفهان، ادامه داد: باید توجه کنیم به کلام حضرت علی(ع) که فرمودند حوادث عبرت‌انگیز بسیار، اما عبرت‌گیرندگان کم هستند. من معتقد هستم تاریخ درحال تکرار است. انقلاب شکوهمند نیز همین‌گونه در تهدید است. انقلاب ما علی‌رغم تمام تهدیدها و فشارها سرپا ماند و امروز به قدرت اول منطقه تبدیل شده است، عملیات وعده صادق نمونه بارزی از قدرت این نظام است.  

وی اضافه کرد: وعده صادق، یعنی ما از نظر سخت‌افزاری موفق بوده‌ایم. در واقع، ما پس از ۴۵ سال به این قدرت رسیدیم. در وعده صادق ما به سراغ عملیاتی رفتیم که حتی ابرقدرت‌ها جرئتش را نداشتند. اکنون تغییری در افکار عمومی جهان رخ داده است. دانشجویان همین کشورهای ابرقدرت و پرمدعا، علیه اسرائیل و در دفاع از غزه دست به اعتراض می‌زنند. قصد من مقایسه آندلس و ایران  است، ایرانی که از این پس در پیش داریم. این هشدار است و باید بدانیم که می‌خواهند از درون به ما آسیب بزنند.  

هرسیج توضیح داد: عملیات و موشکی و پهپادی ایران که همه قدرت‌های غربی علیه آن بودند، به‌همت دانشگاهیان ما در شاخه‌های مختلف علمی محقق شد. عملیات وعده صادق را باید به دانشگاه‌های ما تبریک گفت. کمک به جوانان و نوجوانان ایران نیز اهمیت وافری دارد. استادان و معلمان می‌توانند تأثیری مثبت بر این گروه‌ها داشته باشند و این مسئولیت نیز در کنار تدریس و کلاس درس دارای اهمیت بسیار است. تمام اساتید باید به اقتدار جمهوری اسلامی ایرانی از دو بعد علمی و دینی کمک کنند.

آموزش با کیفیت رکن اساسی هر دانشگاهی است

همچنین، محمد فرامزی، معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه اصفهان و دبیر ستاد سرآمدی آموزش دانشگاه اصفهان اظهار کرد: بدون تردید آموزش با کیفیت رکن اساسی هر دانشگاهی است. مهم‌ترین محصول و تولید آن نیز فارغ‌التحصیلان کارآمد هستند. استادانی که امروز در خدمتشان هستیم پیشرو این عرصه سرآمدی به شمار می‌آیند.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه اصفهان، خاطرنشان کرد: سرآمدی آموزش و نظام‌مندکردن آن اهمیت والایی دارد و دهه سرآمدی امسال از هشتم تا هفدهم اردیبهشت‌ماه برقرار خواهد بود.  

او تأکید کرد: امروز در نام‌گذاری تقویم ملی، روز سرآمدی و آمایش آموزش ملی وجود دارد. ما در ۴۰ سال گذشته دستاوردهای مهمی داشته‌ایم، البته ضعف هم وجود دارد و باید برطرف شود. تحول آموزش عالی از سال ۱۴۰۰ در برنامه دانشگاه‌ها قرار گرفته است و ما نیز همسو با آن پیش می‌رویم. ساماندهی رشته‌ها، توقف و افزایش آنها بخشی از برنامه‌های ما بود.

این عضو هیئت علمی، اظهار کرد: سرآمدان بر اساس شیوه‌نامه ۱۴۰۱ انتخاب و در دو سطح ملی و کشوری تعیین می‌شوند. لازمه قرار گرفتن یک استاد در طرح سرآمدی یا سرآمدی‌بودن او منوط به قرارگرفتن وی در بیست درصد بالای دانشکده بوده است. پیش از عید، ما این برنامه را آغاز و پیگیری کردیم.

فرامرزی خاطرنشان کرد: فعالیت‌های آموزشی، آموزش‌پژوهی، داشتن کتاب، فعالیت فرهنگی و اخلاقی و شاگردپروری حرفه‌ای از مؤلفه‌های آن بوده است. امروز در طرح سرآمدان، ۲۴ نفر برگزیده داریم. از ۳ استاد برگزیده سال قبل هم تقدیر می‌کنیم. به جز سرآمدان آموزشی، از دیگرانی هم قدردانی خواهد شد.

احسان رئیسی، عضو هیئت‌ علمی و رئیس حوزه ریاست و روابط عمومی دانشگاه اصفهان نیز در خصوص سرود مخصوص این دانشگاه که در آیین امروز رونمایی شد، بیان کرد: سرود دانشگاه بیش از نیم قرن پیش در برنامه بود. دکتر هرسیج دستور دادند که این سرود باید برای دانشگاه اصفهان نیز تثبیت شود و برای تحقق این امر از گروه‌های مختلف علمی و دانشگاهی و از چندین شهر کشور نیز کمک گرفتیم.

رئیسی اظهار کرد: سرانجام از بین آثار مختلف به توافق رسیدیم تا به سرود و آهنگی که حاصل کار دو عزیز دانشگاه اصفهان و دانشگاه هنر اصفهان بود، رسمیت بدهیم. بنابراین، سرایش محمود براتی، عضو هیئت‌علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان و آهنگسازی مهدی ترمه‌باف برای این سروده برگزیده شد. جان هر دو بزرگوار با دانشگاه و شهر ما اصفهان سرشته است.

در پایان آیین بزرگداشت روز معلم، از سرآمدان علمی، اساتید و پژوهشگران برتر دانشگاه اصفهان در سال ۱۴۰۲ تقدیر و به آن‌ها جوایزی اهدا شد.

انتهای پیام